عاقبت هزاره ی سوم فرا رسید تا با ایجاد دگرگونی در سایه های بنیادین فکر و فلسفه و اجتماع و …. به گونه ای تحول آفرین هنجار هایی نوین را به ارمغان آورد در قرن ۲۰ با تمام خاطرات و نا خاطراتش می رود تا به تدریج در کنج موزه های خاطره ی انسان به شی غبار گرفته بدل گردد و موضوع رسالتی باشد که انسان قرن ۲۱ با بهره گیری از آن به تجدید بنای ساختار فکر نوینش بپردازد. اینک بار دیگر سوالی در ذهنمان نقش می ببندد که در کتاب هزاره ی سوم ملاک ارزشیابی حقیقت در کدامین فصل نگاشته شده؟ آیا عمر محدود ما را قادر خواهد ساخت تاپرده از رازهای سربه مهر مفاهیم تجریدی کنار زده پیکر عریانشان را برای خویش آشکار سازیم یا باید هم آواز باکافگا با شیم که زمانی می گفت : زندگی جور گیج کننده ای کوتاه است به گذشته که می نگرم زندگی آنقدر به نظرم کوتاه می آید که به زحمت می توانم بفهمم چطور ممکن است مرد جوانی تصمیم بگیرد که بطرف دهکده بعدی ولی نترسد که مهلت همچنین زندگی خوش و خرم بارها کوتاهتر از زمانی باشد که برای چنین سفری لازم است.
آیا مسیرهای رهیافت های آینده بی نیاز از آشنایی با تسلسل تاریخی آن رهیافت هاست ویا همچنان انسان قرن۲۱ نا چار از نگریستن عاری از نوستالزی به گذشته است؟ شایدامروزه خصوصا در جوامع کهن بهره مند از سنت دیرینه هم آمیزی سنت و مدرنیزاسیون به گفتمانی محوری در جوامع روشنفکرانه بدل گردیده که طبیعتا معماری نیز به عنوان گونه ای هنجار اجتماعی در مرکز این گفتمان قرا گیرد. زمانی تجربه تلخ معماری پسا مدرن با آن شکل های غریب و رنگارنگ چون گذر بزازان و انتراع عامه پسندانه اش به این نکته صحه گذارد که در یافتن رد پای سنت در معماری نوین بایستی بیش از این آموخت. قصد ما باز کردن زخم کهنه سنت و مدرنیته نیست بلکه تنها ارایه الگویی عینی از تلفیق موفق دو مضمون فوق در ادراک فضایی نوین می باشد. مفهومی از فضا که می توان آن را مولود پیدایش فیزیک جدید و گونه ای دستاورد نسبیت و عصر نسبی گری دانست و از دیگر سو می توان رد پای آن را در کهن ترین متونی ایدئولوزیک شرقی یافت.
نسبتی بین خلا به مثابه ضد شی و ماده به مثابه شی . وپس از آن به مبحث پیچیدگی فضا و استراتژی میدان های فضایی که از دیگر شاخصه های معماری هزاره سوم می باشد اشاره می نماییم . بعد از آن مروری کوتاه بر نقش آزادی، تکنولوژی، هندسه ی فراکتال و معماری پایدار در فضاسازی معماری عصر جدید پرداخته و در نهایت فرضیه فضای سوم را مطرح می سازیم .

_ خلا به مثابه ضد شی و ماده به مثابه شی
ما از طریق توجه به مفهوم معمارانه خلا یعنی ایجاد میگردد که به سه پایه ۱فضا به مثابه ضد شی ۲مکان جهان پوشیده از شی و فضا ۳شی عظیم:سکوتی عظیم که در داخل آن نه فقدان وجود دارد نه زیادگی مشق می گردد که مرتبه سوم یعنی خلا عظیم به معنای دریای عمیقی از خرد است .

_ دو نمونه از آزادی فضا در آثار آندو

_ استراژدی میدان فضایی
در استراژدی میدان حرف اصلی خود فضاست که از طریق توجه به سایت –به جای فرم یا شی – صورت می پذیرد. مفهوم تهی در معماری امروز موئد نوعی گرایش معمارانه بدون توجه به جنبه های فردیت گرایانه معمار بوده و به گونه ای یاد آور ژرفا در فضا-زمان می باشد.

_ پیچیدگی در معماری هزاره سوم
تکنولوژی امروز معماری را قادر ساخته تا با شیوه اندیشه ی پیچیده دو استراتژی که می توان آن ها را در دو سر یک پاره خط Complenity فرض کرد حرکت کند. استراتژی اول با هدف رسیدن به درک تازه ای از معماری بوسیله سازماندهی های جدید شکل گرفت رم کول هاس مشخص ترین و بارزترین نمودار ان تفکر است کول هاس در پروژه zkm کالسروهه ساختمانی ارائه می دهد که همچون آزمایشگاهی در آن هنر کلاسیک با رسانه الکترونیکی برای تولید تراکم بهره وری از همجواری، تحریک، تنش ترویج تداخل ها و برانگیختن سردرگمی ها اصطکاک را به حداقل می رساند.پ

_ فضا با مفاهیم چندگانه
مطرح ساختن این پرسش در مورد پیشرفته ترین شیوه ها برای ایجاد فضاهای تازه به نوبه خود پرسش دیگری را مطرح می سازد و آن این که کیفیت و درجه علمی این نوآوری معطوف به طرح فضاهای امروزین شهری تا چه حد است به خاطر بیاوریم که پبش تر معماری ساختارزدا ناگهان از شبکه های علمی آن سوی مرزها سر بردن آوردن و پژوهشگران در دهه ۱۹۷۰ جسورانه طرح معماری راخارج از فضاهای اقلیدسی، بیرون از هندسه و دکارتی و بدون استفاده از پرسپکتیو تک چشمی مطرح ساختند هم اینان با تقبل مسئولیت ناشی از ورود به فضاهای ناهمگون بیان جدیدی از معماری به دست دادند که مورد تقلید اکثریت طراحان قرار گرفت.

_ فرضیه فضای سوم
با خالی شدن محتوی معماری مدرن و پست مدرن و ساختار زدا عملا روش شناسی تازه ای آشکار گردید که واقعیت خود را از طریق شناخت سیستماتیک ساختارهای اجرای موجود در روند طراحی آشکار می سازد و از همین طریق ابزارها ومصالح لازم را برای پیکربندی فضایی کشف می کند همچنین با از طریق همین شناخت ساختارها پیکربندی فضا ویژگی ها و تعلقات خود را به مکان و زمان معطوف به آینده تجربه می کند در این روند انقلاب اساسی حادث در بطن علوم و در نتیجه تغییرات بنیادین واقع در شیوه تفکر، نقش اصلی را بر عهده دارند در این حرکت مدل های ریاضی هندسه فراکتال، نظر، ریاضی، حادثه و آشوب معرف چهار اصل غیر اقلیدسی اندکه بر اساس آنها می توان قواعد تازه تعریف فضا را استوار ساخت بویژه آنکه این مدل های ریاضی مبین قواعد هندسه پلی اوریک اند و هندسه فراکتال بیان کننده ی قواعد هندسه طبیعت است ونظریه آشوب و حادثه معرف قواعد پیچیدگی بالاخره نظریه احتمالات نشان دهنده ی فقدان قواعد خود رویا برعکس جزمی است دانشمندان، هنرمندان و معماران، تحقیقات و کشفیات خود را براساس همین نظریات پایه ریزی کردند نظریاتی که پیکربندی خود را مرحله به مرحله بر اساس بینش غیر کلاسیک و غیراستدلالی و نگرشی غیر خطی و غیر جزمی از طریق قبول به مرحله پیچیدگی به انجام می رسانند.

_ فضا در معماری هزاره سوم
در حال حاضر به مدد تمام پیشرفت های فنی، علمی و معرفی بشر دارای تعریف تازه ای از آزادی است تعریفی که هر چند در آن شناخت ضرورت به عنوان مایه آزادی نفی نمی شود هم چنان که برای دستیابی به زیبایی در معماری نیاز به شناخت سازه ها نیست اما این ضرورت پیچیده نه تنها علمی بلکه بین الا ذهانی نیز هست یعنی حقیقت به رابطه ی آدمیان نیز مربوط می شود همچنان که کارل یا سپرس گفته است آزادی فقط از طریق حقیقت ممکن است.

_ مفهوم آزادی در معماری هزاره سوم
فرم تابع عملکرد یا عملکرد تابع فرم نیست.فرم برای تولید خود روندی را دنبال می کند که الزاما با معماری رابطه مستقیم ندارد. همان روندی که هواپیمای استلت را می سازد معماری فولدینگ را ممکن می کند فرم حاصل تنشی است که همواره بین منطق و معرفت شهودی وجود دارد.
معماری در مقابل طبیعت نمی ایستد و تمایلی به چیره شدن بر آن ندارد بلکه در واقه یکی در دیگری جاری می شود. هر نوع دوگانگی ماده وفضا داخل وخارج بالا و پایین نظم و بی نظمی از درجه اعتبار ساقط است.معماری از تنش دائم بین این قطبها حاصل می گردد معماری را نمی توان به عناصر سازنده آن تجزیه کرد. نما کف سقف دیوار ستون و پنجره به معماری خرد گرا تعلق دارند. پیش از آنکه نقد در معماری به یک مرحله قبل و یا به یک مرحله بعد از آن وابسته باشد همانطور که از دوران رنسانس به این سو مرسوم بوده است جزئی از خود معماری محسوب می گردد. نقد و معماری لازم و ملزوم یکدیگرند.

_ مجاز فضا یا فضای مجازی
با مطرح شدن کامپیوتر در دهه ۱۹۷۰ به عنوان یکی از ابزارهایی که در جهت رشد تکنولوژیک مورد استفاده قرار خواهد گرفت چهره تفکر پویا دگرگون شد کامپیوتر نه تنها ساختاری جدید در امر برنامه نویسی بنیان نهاد، بلکه برنامه نویسان با توجه به محیطهایی که این ابزار در اختیارشان قرار می داد خلق فضا را از نو آغاز کردند این فضاها که با عنوان فضاهای مجازی cyber spaces نامیده شدند در ابتدا با شک و تردید بسیار مواجه شدند و نظریات متفاوتی در این باب صادر شد تا آنجا که این فضاها را مجاز فضا دانستند نه خود فضا اما با گسترش کامپیوتر تولید انبوه آن و پیشرفت بسته های نرم افزاری نوشته شده توسط برنامهنویسان آرام آرام فضای مجازی نحوه و موارد استفاده آن آشکار شد شبیه سازها (simulators) اولین گام بلند در جهت کشف فضاهای اولیه پست مدرن بودند فضاهایی کاملا وابسته به اطلاعات.

_ معماری هزاره سوم
اکنون نوبت آن است که ضمن جمع بندی مطالب بالا به معماری هزاره سوم با دید باز تری بنگریم بحث هزاره سوم در مقیاسی بزرگ و با ابعادی ویژه، از مدت‌ها پیش همچنان بحث روز است. این بحث، بحثی نیست که به زعم آن که ما جهان سومی هستیم بتوان آن را نادیده گرفت و به سادگی از کنار آن گذر کرد. چه بخواهیم یا نخواهیم حتی اگر نتوان گفت که ما نیز در تحولاتی که د رجهان پیش رو است سهمی داریم به هر حال بی تاثیر از آن نخواهیم بود یا به بیان دیگر دست کم تحت تاثیر برخی از آن رویدادها و تحولات قرار داریم. هیچ جای تعجب نیست که پایان هزاره دوم با نوعی احساس انتهای زمان همراه است. پس از سه هزار سال تفکر، به نظر می‌رسد که انسان به مرحله‌ای جدید نزدیک می‌شود. زمانی که زندگی انسان رو به تمدن گذاشت، تفکر انسان تنها منبع موجود برای عمل آوری اطلاعات بود .

_ معماری آستانه هزاره سوم
از امروزه معماران با ظهور مفهومی با عنوان، فضا زمان فن آورانه ، سرو کار دارند . مفاهیم و مسرهای تله ماتیک، جایگاه دروازه ورودی را گرفته‌اند. دروازه مجلل قدیمی هم اینک با بانک اطلاعاتی و با گذرگاه‌های جدید فرهنگ فن آورانه، تعریف می‌شوند.

_ فضای خمیده در معماری
تمام نقوش واشکال درک و ضبط می‌شوند؛ حتی در تفکرات علمی به دنبال اشکال ذهنی هستیم که روابط را برایمان توصیف کنند.مقیاس جوامع قدیم، نظام‌های حکومتی و اطلاعاتی و دایره‌ المعارف هندسی آنان، مجموعاً‌اشکال ابتدایی و متعارفی از روابط سلسله مراتبی که شکل هرم گونه دارند به دست می‌داد. اما گسسته مراتبی ناشی از شبکه‌های اطلاعاتی در پساشهرها اشکال غیر متقارن و بسیار پیچیده در روابط اجزاف ضای اجتماعی پدید آورده است.

_ فضای نرم در معماری
فضای نرم، که حاصل خاصیت گستردگی وعدم محدودیت ارتباطات است، در شبکه‌های اطلاعاتی به عالی‌ترین شکل خود تجلی می‌یابد که با پیشی گرفتن در رقابت با بنای فضا، پیشاهنگ ساختارهای جدید در شهر است. فضای این سیستم دارای ماهیتی نرم است. طرح‌های نامنظم، پیچیده و ناهمگن که ماهیتی فرا سه بعدی دارند، بنیان آن را تشکیل میدهند. جامعه فرا مدرن، و علم همتافتگی نشانگر چنین سیستمی اند. انسان دچارآینده‌آی زودرس شده است.

_ فضای مقتدر در معماری
ایده فضا، امروز بسیار نزدیک به شبکه‌های پیچیده است حتی در پلانی ساده،‌ آرایش فضا دیگر قابل به چیدن و یا آرایش خطی نیست ، بلکه کاملا بر پایه دسترسی‌های متنوع و پیچیده قرار دارد.تعداد عوامل دخیل در شکل گیری فضا، حاکی از نیاز به نوعی هندسه است که بتوانند دسترسی کافی میان تمامی این اعضای متعدد را به وجود بیاورند.

_ نمونه هایی از ساختمان های هزاره سوم

منابع:
مجموعه مقالات دومین کنگره ی سراسری دانشجویان معماری و شهر سازی تبریز ۱۳۸۰
مجله معماری و شهرسازی شماره ی ۵۲-۵۳
مجله معماری و شهرسازی شماره ی۷۸-۷۹
اینترنت

این فایل دارای ۷۸ اسلاید به صورت پاورپوینت میباشد.